ΕΛΕΝΗ Β΄ΣΤΑΣΙΜΟ
Ελένη Β΄Στάσιμο Στίχοι 1424- 1499
Περιληπτική αναδιήγηση α) α΄ στροφή: Ο Χορός αρχίζει το άσμα του μιλώντας για τη Δήμητρα που κάποτε περιπλανήθηκε σε στεριά και θάλασσα αναζητώντας την κόρη της, την Περσεφόνη. Μαζί της ήταν η Άρτεμη και η Αθηνά. Ο Δίας όμως είχε καθορίσει διαφορετικά τη μοίρα της Περσεφόνης. α΄ αντιστροφή: Η αναζήτηση ήταν ανώφελη· έτσι, η Δήμητρα απογοητευμένη πήγε στην Ίδη. Η θλίψη της είχε ως αποτέλεσμα να παγώσει η Γη και να ξεραθούν οι κάμποι. Ο μαρασμός της φύσης προκάλεσε λιμό στους ανθρώπους, ενώ σταμάτησαν ακόμη και οι θυσίες προς τους θεούς. β΄ στροφή: Ο Δίας θέλησε να απαλύνει τον πόνο τής Δήμητρας στέλνοντας τις Χάριτες, τις Μούσες και την Αφροδίτη να την κάνουν να γελάσει με τα τραγούδια και τους χορούς τους. β) β΄ αντιστροφή: Σύμφωνα με το Χορό, η Ελένη έχει ευθύνη, γιατί δοκίμασε στο σπίτι της ιερές τελετουργίες και παράλληλα δεν σεβάστηκε τις θυσίες της θεάς. Τέλος, ο Χορός κάνει αναφορά στη δύναμη των λατρευτικών συμβόλων του Διονύσου -καθώς και στην υπέρμετρη ομορφιά της Ελένης- και εκφράζει την ευχή να είναι ευνοϊκή η εξέλιξη των πραγμάτων.
ΕΝΟΤΗΤΕΣ – ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ: Α’ ΣΤΡΟΦΗ: Η περιπλάνηση της Δήμητρας σε αναζήτηση της Περσεφόνης.
Α’ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ: Οι ολέθριες συνέπειες της θλίψης της θεάς.
Β’ ΣΤΡΟΦΗ: Η παρηγοριά της Δήμητρας.
Β’ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ: Η ενοχή(;) της Ελένης και ο ρόλος των λατρευτικών τελετών. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ: ΧΟΡΟΣ: Δείχνει ευσέβεια, φιλική σχέση με την Ελένη. ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ: Στίχοι 1438-1441: «Μαζί της… σαν άνεμος… λόγχη». ΠΡΟΣΩΠΟΠΟΙΗΣΗ: Στίχοι 1488-1490: «Δύναμη τρανή… ελαφοτόμαρα». ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ: Στίχος 1426: «χύθηκε στα βουνά». Στίχος 1433: «τα κρόταλα βροντολαλούσαν». Στίχοι 1451-1452: «απλώθη… η θλίψη της». Θέματα: 1) Ο μύθος της Περσεφόνης: Σύμφωνα με το μύθο, η Περσεφόνη, κόρη της Δήμητρας και του Δία, συνήθιζε να παίζει με τις φίλες της, τις Νύμφες, στην Έννα, περιοχή στο κέντρο της Σικελίας. Μια μέρα, ενώ έτρεχε στο δάσος και έπαιζε, την είδε ο Πλούτωνας και την ερωτεύτηκε παράφορα για την ομορφιά της. Σε συνεννόηση με το Δία άρπαξε την Περσεφόνη, την πήγε στον Κάτω Κόσμο και την έκανε γυναίκα του. Η Δήμητρα που είχε μεγάλη αδυναμία στην Περσεφόνη, γύρισε όλη τη γη και προσπάθησε με κάθε τρόπο να βρει την πολυαγαπημένη της κόρη. Μεταμορφωμένη σε γριά για να μην την αναγνωρίσουν πήγαινε σε πόλεις και χωριά και ρώταγε όποιον έβρισκε στο δρόμο της μήπως ήξερε πού ήταν η μονάκριβή της Περσεφόνη. Λέγεται ότι όσο πέρναγε ο καιρός υπέφερε τόσο πολύ από την απώλεια της Κόρης, που δεν επέτρεπε τη γη να ανθίσει, να βγάλει λουλούδια και καρπούς για να τραφούν οι άνθρωποι. Η Δήμητρα ήταν αμετανόητη και αποφασισμένη για τα πάντα. Ο Δίας, που έβλεπε ότι η Δήμητρα ήταν οργισμένη, έστειλε τον Ερμή στον Άδη για να παρακαλέσει και να πείσει τον Πλούτωνα να στείλει την Περσεφόνη πάλι πίσω στη μητέρα της. Ο θεός του Κάτω Κόσμου, που ήταν πονηρός και ερωτευμένος με την Περσεφόνη, δέχτηκε να την αφήσει αλλά πριν την αποχαιρετήσει της έδωσε να φάει μερικούς σπόρους από ρόδι. Οι σπόροι αυτοί ήταν μαγικοί με αποτέλεσμα η Περσεφόνη να δεθεί άρρητα με το βασίλειό του. Τη λύση την έδωσε ο Δίας, που τελικά μεσολάβησε και κατόρθωσε να συμβιβάσει τον Πλούτωνα και τη Δήμητρα. Τους έξι μήνες του έτους η Περσεφόνη ζούσε με τη μητέρα της. Η γη τότε ήταν ανθισμένη και δεχόταν με ευχαρίστηση τους καρπούς των ανθρώπων, ενώ τον υπόλοιπο μισό χρόνο, η Κόρη κατέβαινε στα έγκατα της γης και περνούσε το καιρό της με τον άντρα της. Η Δήμητρα τότε δεν επέτρεπε σε κανέναν ανθό να ξεπροβάλει, δείχνοντας έτσι τον καημό της για την απώλεια της κόρης της. 2) Στάσιμο Για τη λειτουργία του συγκεκριμένου στασίμου έχουμε να πούμε ότι: α) Πολλοί μελετητές πιστεύουν ότι δεν έχει καμία σχέση με όσα προηγήθηκαν και ότι είναι εμβόλιμο, δηλαδή μια ωδή άσχετη με τα δρώμενα. Τότε γιατί το έβαλε ο Ευριπίδης; Θεωρούν ότι το στάσιμο απευθυνόταν στο κοινό: έμμεσα οι Αθηναίοι παροτρύνονται να ελπίζουν σε ένα καλύτερο μέλλον, μια που στη ζωή ο πόνος και η χαρά εναλλάσσονται. β) Άλλοι πάλι μελετητές θεωρούν ότι δεν είναι εμβόλιμο αλλά ότι συνδέεται οργανικά με το υπόλοιπο έργο. Η Ελένη και η Περσεφόνη έχουν κοινά στοιχεία (αρπαγή, αναζήτηση από αγαπημένα πρόσωπα, σωτηρία). 3) Η παράδοση των αρχαίων κειμένων: Η Β΄ αντιστροφή είναι εξαιρετικά δυσνόητη. Είναι πολύ μεγάλος ο κόπος όσων προσπάθησαν να σώσουν την ιστορία. Τα δράματα στην αρχή δεν γράφονταν για να διαβάζονται, αλλά μόνο για να διδάσκονται στα δημόσια θέατρα. Οι γραφείς, επομένως, οι οποίοι αντέγραφαν τα κείμενα, δεν ενδιαφέρονταν τόσο για την ορθή παράδοση του κειμένου, όσο για την ευκολία και την εξυπηρέτηση των ηθοποιών. Γι’ αυτό το λόγο δεν σκοτίζονταν, αν δημιουργούνταν λάθη στο κείμενο. Τούτο οφείλεται επίσης στο γεγονός ότι οι βιβλιοπώλες ήθελαν να ικανοποιήσουν τους πελάτες τους, οι οποίοι, επειδή δεν μπορούσαν να έρθουν στην Αθήνα για να παρακολουθήσουν τις παραστάσεις, ήθελαν τουλάχιστον να διαβάσουν τα έργα των μεγάλων δραματοποιών. Έτσι οι βιβλιοπώλες πλήρωναν όσο το δυνατόν περισσότερους αντιγραφείς για να ανταποκριθούν στη ζήτηση αυτή. Επίσης, νοθεύσεις και αλλοιώσεις στο κείμενο έκαναν και οι ίδιοι οι ηθοποιοί που τροποποιούσαν το κείμενο για δική τους ευκολία. Εύκολα καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι, αφού τα πρώτα αντίγραφα περιείχαν λάθη, τα λάθη αυτά κληροδοτούνταν και στις μελλοντικές εκδόσεις του κειμένου. Η παράδοση του κειμένου επομένως είναι πολύ προβληματική (βλ. φθαρμένο πάπυρο σελ. 105). Το κείμενό μας είναι μια μόνο μεταφραστική εκδοχή. Υπάρχουν και πολλές άλλες. 4) Ο θρησκευτικός χαρακτήρας του αρχαίου δράματος: Η προέλευση της τραγωδίας είναι θρησκευτική (αρχικά είχε θρησκευτικό περιεχόμενο γενικά, αναφορές ειδικά στο Διόνυσο και στις βακχικές τελετές. Επίσης, στην ορχήστρα του θεάτρου υπήρχε βωμός αφιερωμένος στο Διόνυσο). Κατά την εξέλιξη του δράματος ο θρησκευτικός χαρακτήρας επέζησε κυρίως στα στάσιμα. 5) Το μέλος στο αρχαίο δράμα. Ένα από τα κατά ποιόν μέρη της τραγωδίας. Η μουσική των λυρικών, των αδόμενων μερών της τραγωδίας. Δε μας έχει σωθεί η μουσική από τις τραγωδίες· σύμφωνα όμως με τον Αριστοτέλη, έπρεπε οι τραγικοί ποιητές να τη χρησιμοποιούν, ώστε να είναι πιο έντονα τα συναισθήματα που θα ένιωθαν οι θεατές.
Περιληπτική αναδιήγηση α) α΄ στροφή: Ο Χορός αρχίζει το άσμα του μιλώντας για τη Δήμητρα που κάποτε περιπλανήθηκε σε στεριά και θάλασσα αναζητώντας την κόρη της, την Περσεφόνη. Μαζί της ήταν η Άρτεμη και η Αθηνά. Ο Δίας όμως είχε καθορίσει διαφορετικά τη μοίρα της Περσεφόνης. α΄ αντιστροφή: Η αναζήτηση ήταν ανώφελη· έτσι, η Δήμητρα απογοητευμένη πήγε στην Ίδη. Η θλίψη της είχε ως αποτέλεσμα να παγώσει η Γη και να ξεραθούν οι κάμποι. Ο μαρασμός της φύσης προκάλεσε λιμό στους ανθρώπους, ενώ σταμάτησαν ακόμη και οι θυσίες προς τους θεούς. β΄ στροφή: Ο Δίας θέλησε να απαλύνει τον πόνο τής Δήμητρας στέλνοντας τις Χάριτες, τις Μούσες και την Αφροδίτη να την κάνουν να γελάσει με τα τραγούδια και τους χορούς τους. β) β΄ αντιστροφή: Σύμφωνα με το Χορό, η Ελένη έχει ευθύνη, γιατί δοκίμασε στο σπίτι της ιερές τελετουργίες και παράλληλα δεν σεβάστηκε τις θυσίες της θεάς. Τέλος, ο Χορός κάνει αναφορά στη δύναμη των λατρευτικών συμβόλων του Διονύσου -καθώς και στην υπέρμετρη ομορφιά της Ελένης- και εκφράζει την ευχή να είναι ευνοϊκή η εξέλιξη των πραγμάτων.
ΕΝΟΤΗΤΕΣ – ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ: Α’ ΣΤΡΟΦΗ: Η περιπλάνηση της Δήμητρας σε αναζήτηση της Περσεφόνης.
Α’ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ: Οι ολέθριες συνέπειες της θλίψης της θεάς.
Β’ ΣΤΡΟΦΗ: Η παρηγοριά της Δήμητρας.
Β’ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ: Η ενοχή(;) της Ελένης και ο ρόλος των λατρευτικών τελετών. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ: ΧΟΡΟΣ: Δείχνει ευσέβεια, φιλική σχέση με την Ελένη. ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ: Στίχοι 1438-1441: «Μαζί της… σαν άνεμος… λόγχη». ΠΡΟΣΩΠΟΠΟΙΗΣΗ: Στίχοι 1488-1490: «Δύναμη τρανή… ελαφοτόμαρα». ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ: Στίχος 1426: «χύθηκε στα βουνά». Στίχος 1433: «τα κρόταλα βροντολαλούσαν». Στίχοι 1451-1452: «απλώθη… η θλίψη της». Θέματα: 1) Ο μύθος της Περσεφόνης: Σύμφωνα με το μύθο, η Περσεφόνη, κόρη της Δήμητρας και του Δία, συνήθιζε να παίζει με τις φίλες της, τις Νύμφες, στην Έννα, περιοχή στο κέντρο της Σικελίας. Μια μέρα, ενώ έτρεχε στο δάσος και έπαιζε, την είδε ο Πλούτωνας και την ερωτεύτηκε παράφορα για την ομορφιά της. Σε συνεννόηση με το Δία άρπαξε την Περσεφόνη, την πήγε στον Κάτω Κόσμο και την έκανε γυναίκα του. Η Δήμητρα που είχε μεγάλη αδυναμία στην Περσεφόνη, γύρισε όλη τη γη και προσπάθησε με κάθε τρόπο να βρει την πολυαγαπημένη της κόρη. Μεταμορφωμένη σε γριά για να μην την αναγνωρίσουν πήγαινε σε πόλεις και χωριά και ρώταγε όποιον έβρισκε στο δρόμο της μήπως ήξερε πού ήταν η μονάκριβή της Περσεφόνη. Λέγεται ότι όσο πέρναγε ο καιρός υπέφερε τόσο πολύ από την απώλεια της Κόρης, που δεν επέτρεπε τη γη να ανθίσει, να βγάλει λουλούδια και καρπούς για να τραφούν οι άνθρωποι. Η Δήμητρα ήταν αμετανόητη και αποφασισμένη για τα πάντα. Ο Δίας, που έβλεπε ότι η Δήμητρα ήταν οργισμένη, έστειλε τον Ερμή στον Άδη για να παρακαλέσει και να πείσει τον Πλούτωνα να στείλει την Περσεφόνη πάλι πίσω στη μητέρα της. Ο θεός του Κάτω Κόσμου, που ήταν πονηρός και ερωτευμένος με την Περσεφόνη, δέχτηκε να την αφήσει αλλά πριν την αποχαιρετήσει της έδωσε να φάει μερικούς σπόρους από ρόδι. Οι σπόροι αυτοί ήταν μαγικοί με αποτέλεσμα η Περσεφόνη να δεθεί άρρητα με το βασίλειό του. Τη λύση την έδωσε ο Δίας, που τελικά μεσολάβησε και κατόρθωσε να συμβιβάσει τον Πλούτωνα και τη Δήμητρα. Τους έξι μήνες του έτους η Περσεφόνη ζούσε με τη μητέρα της. Η γη τότε ήταν ανθισμένη και δεχόταν με ευχαρίστηση τους καρπούς των ανθρώπων, ενώ τον υπόλοιπο μισό χρόνο, η Κόρη κατέβαινε στα έγκατα της γης και περνούσε το καιρό της με τον άντρα της. Η Δήμητρα τότε δεν επέτρεπε σε κανέναν ανθό να ξεπροβάλει, δείχνοντας έτσι τον καημό της για την απώλεια της κόρης της. 2) Στάσιμο Για τη λειτουργία του συγκεκριμένου στασίμου έχουμε να πούμε ότι: α) Πολλοί μελετητές πιστεύουν ότι δεν έχει καμία σχέση με όσα προηγήθηκαν και ότι είναι εμβόλιμο, δηλαδή μια ωδή άσχετη με τα δρώμενα. Τότε γιατί το έβαλε ο Ευριπίδης; Θεωρούν ότι το στάσιμο απευθυνόταν στο κοινό: έμμεσα οι Αθηναίοι παροτρύνονται να ελπίζουν σε ένα καλύτερο μέλλον, μια που στη ζωή ο πόνος και η χαρά εναλλάσσονται. β) Άλλοι πάλι μελετητές θεωρούν ότι δεν είναι εμβόλιμο αλλά ότι συνδέεται οργανικά με το υπόλοιπο έργο. Η Ελένη και η Περσεφόνη έχουν κοινά στοιχεία (αρπαγή, αναζήτηση από αγαπημένα πρόσωπα, σωτηρία). 3) Η παράδοση των αρχαίων κειμένων: Η Β΄ αντιστροφή είναι εξαιρετικά δυσνόητη. Είναι πολύ μεγάλος ο κόπος όσων προσπάθησαν να σώσουν την ιστορία. Τα δράματα στην αρχή δεν γράφονταν για να διαβάζονται, αλλά μόνο για να διδάσκονται στα δημόσια θέατρα. Οι γραφείς, επομένως, οι οποίοι αντέγραφαν τα κείμενα, δεν ενδιαφέρονταν τόσο για την ορθή παράδοση του κειμένου, όσο για την ευκολία και την εξυπηρέτηση των ηθοποιών. Γι’ αυτό το λόγο δεν σκοτίζονταν, αν δημιουργούνταν λάθη στο κείμενο. Τούτο οφείλεται επίσης στο γεγονός ότι οι βιβλιοπώλες ήθελαν να ικανοποιήσουν τους πελάτες τους, οι οποίοι, επειδή δεν μπορούσαν να έρθουν στην Αθήνα για να παρακολουθήσουν τις παραστάσεις, ήθελαν τουλάχιστον να διαβάσουν τα έργα των μεγάλων δραματοποιών. Έτσι οι βιβλιοπώλες πλήρωναν όσο το δυνατόν περισσότερους αντιγραφείς για να ανταποκριθούν στη ζήτηση αυτή. Επίσης, νοθεύσεις και αλλοιώσεις στο κείμενο έκαναν και οι ίδιοι οι ηθοποιοί που τροποποιούσαν το κείμενο για δική τους ευκολία. Εύκολα καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι, αφού τα πρώτα αντίγραφα περιείχαν λάθη, τα λάθη αυτά κληροδοτούνταν και στις μελλοντικές εκδόσεις του κειμένου. Η παράδοση του κειμένου επομένως είναι πολύ προβληματική (βλ. φθαρμένο πάπυρο σελ. 105). Το κείμενό μας είναι μια μόνο μεταφραστική εκδοχή. Υπάρχουν και πολλές άλλες. 4) Ο θρησκευτικός χαρακτήρας του αρχαίου δράματος: Η προέλευση της τραγωδίας είναι θρησκευτική (αρχικά είχε θρησκευτικό περιεχόμενο γενικά, αναφορές ειδικά στο Διόνυσο και στις βακχικές τελετές. Επίσης, στην ορχήστρα του θεάτρου υπήρχε βωμός αφιερωμένος στο Διόνυσο). Κατά την εξέλιξη του δράματος ο θρησκευτικός χαρακτήρας επέζησε κυρίως στα στάσιμα. 5) Το μέλος στο αρχαίο δράμα. Ένα από τα κατά ποιόν μέρη της τραγωδίας. Η μουσική των λυρικών, των αδόμενων μερών της τραγωδίας. Δε μας έχει σωθεί η μουσική από τις τραγωδίες· σύμφωνα όμως με τον Αριστοτέλη, έπρεπε οι τραγικοί ποιητές να τη χρησιμοποιούν, ώστε να είναι πιο έντονα τα συναισθήματα που θα ένιωθαν οι θεατές.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου